Chứng khoán là gì? Tìm hiểu chứng khoán cho người mới bắt đầu

Đầu tư chứng khoán hiện đang là một lĩnh vực được nhiều người quan tâm. Chứng khoán là gì? Có nên đầu tư vào chứng khoán hay không? Cần chuẩn bị những gì để tham gia vào đầu tư chứng khoán?…Bài viết sau đây sẽ giúp bạn trả lời những câu hỏi này

Chứng khoán là gì

Chứng khoán là một loại tài sản gồm cổ phiếu, chứng chỉ quỹ, chứng khoán phái sinh, trái phiếu, chứng quyền có bảo đảm…

Theo định nghĩa trong Luật Chứng khoán Việt Nam, chứng khoán là tài sản bao gồm cổ phiếu, chứng chỉ quỹ, chứng khoán phái sinh, trái phiếu, chứng quyền, chứng quyền có bảo đảm, quyền mua cổ phần, chứng chỉ lưu ký. Những loại tài sản này có điểm chung là một bằng chứng xác nhận sở hữu hợp pháp của người sở hữu (gọi chung là nhà đầu tư) với tài sản của doanh nghiệp hoặc tổ chức phát hành.

Các loại chứng khoán hiện hành

Cổ phiếu

Đây là chứng khoán vốn, thuộc quyền sở hữu của một nhà đầu tư nào đó và người mua chính là cổ đông. Cổ phiếu là loại hình chứng khoán có tính thanh khoản cao nhất và có 2 loại cổ phiếu chính, đó là:

• Cổ phiếu thường: Đây là loại cổ phiếu có thể kiểm soát và quản lý hoạt động của công ty, nếu rủi ro công ty mà phá sản, sau khi trả hết nợ thì các cô đổng sẽ được chia số tiền còn lại.
• Cổ phiếu ưu đãi: Loại cổ phiếu này không có quyền kiểm soát hoạt động của công ty nhưng cổ phiếu ưu đãi này sẽ được trả trước cổ phiếu thường.

Trái phiếu

Trái phiếu là loại chứng khoán để xác nhận nghĩa vụ nợ của doanh nghiệp hoặc chính phủ với người nắm giữ (còn gọi là trái chủ). Vì trái phiếu là chứng khoán nợ nên khi doanh nghiệp phá sản hoặc giải thể thì trái chủ được ưu tiên thanh toán trước người nắm giữ cổ phiếu (còn gọi là cổ đông).

Chứng chỉ quỹ

Chứng chỉ quỹ là dạng chứng khoán được công ty quản lý quỹ phát hành và xác nhận nhà đầu tư có quyền sở hữu. Số tiền ở quỹ sẽ dùng vào việc đầu tư vào cổ phiếu, trái phiếu, vàng, bất động sản,…Theo đó, nhà đầu tư sẽ không trực tiếp kiểm soát đến tiền trong quỹ, bởi đã có một đội ngũ chuyên về quản lý quỹ sẽ biết cách để đầu tư sinh lời.

Chứng khoán phái sinh

Chứng khoán phái sinh là loại chứng khoán tồn tại dưới dạng hợp đồng tài chính để xác nhận quyền và nghĩa vụ của các bên về giao dịch sẽ thực hiện vào thời điểm xác định trong tương lai. Giá trị của chứng khoán phái sinh phụ thuộc vào tài sản cơ sở như cổ phiếu, trái phiếu, hàng hoá (kim loại, nông sản)… Đầu tư chứng khoán phái sinh có thể hiểu như đặt cược vào sự tăng hoặc giảm của tài sản cơ sở trong tương lai, tức khi giá trị tài sản cơ sở biến động đúng dự đoán thì nhà đầu tư có lãi.

Chứng quyền 

Chứng quyền là chứng khoán được các doanh nghiệp phát hành và người nắm giữ là nhà đầu tư. Các nhà đầu tư này được quyền mua cổ phiếu của các doanh nghiệp ở mức giá đã có trước đó dù có thay đổi, biến động hay không.

Chứng quyền có đảm bảo

Chứng quyền là loại chứng khoán được đảm bảo về tài sản từ doanh nghiệp phát hành. Khi nhà đầu tư nắm giữ chứng quyền thì có thể mua chứng khoán cơ sở ở mức giá thực hiện tại thời điểm trước ngày đáo hạn hay nhận chênh lệch tiền thanh toán của giá thực hiện và giá thanh toán.

Quyền mua cổ phần

Là chứng khoán do doanh nghiệp phát hành và kèm theo đợt phát hành cổ phiếu sẽ dành quyền ưu tiên cho các nhà đầu tư mua với giá thấp hơn khi đưa ra thị trường trong thời gian nhất định.

Chứng chỉ lưu ký

Chứng chỉ lưu ký viết tắt là DR là chứng khoán sử dụng đồng nội tệ và là đại diện cho cổ phiếu của doanh nghiệp nước ngoài, được giao dịch tại sở giao dịch chứng khoán.

Thị trường chứng khoán là gì?

Thị trường chứng khoán là nơi diễn ra các hoạt động mua bán, trao đổi các loại chứng khoán. Các hoạt động này có thể diễn ra tại sở giao dịch chứng khoán hoặc thông qua các công ty môi giới chứng khoán làm trung gian. 

Theo Khoản 14 Điều 4 Luật Chứng khoán, thị trường chứng khoán bao gồm các hoạt động: niêm yết, chào bán, cung cấp dịch vụ về chứng khoán, kinh doanh đầu tư chứng khoán, công bố thông tin, quản trị công ty đại chúng và các hoạt động khác được quy định tại Luật

Các chủ thể tham gia vào thị trường chứng khoán ở Việt Nam gồm có

• Bên bán là các doanh nghiệp niêm yết, tổ chức phát hành chứng khoán ra thị trường.
• Bên mua là nhà đầu tư cá nhân, tổ chức trong và ngoài nước
• Bên cung cấp dịch vụ có chức năng môi giới là các công ty chứng khoán.
• Nơi niêm yết và trưng bày cổ phiếu là sở giao dịch chứng khoán (Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội và TP Hồ Chí Minh)
• Cơ quan quản lý: Ủy ban chứng khoán nhà nước 

 

Lợi ích và rủi ro khi tham gia đầu tư chứng khoán

Đầu tư chứng khoán mang lại nhiều lợi ích nhưng cũng có những rủi ro nhất định. Dưới đây là những lợi ích và rủi ro khi tham gia đầu tư chứng khoán:

Lợi ích

• Tiềm năng sinh lời cao: Thị trường chứng khoán có tiềm năng sinh lời cao so với các loại hình đầu tư khác, đặc biệt là trong dài hạn. Bằng việc mua chứng khoán với giá thấp và bán lại với giá cao hơn, nhà đầu tư có thể thu được khoản lợi nhuận đáng kể. 
• Đa dạng hóa danh mục đầu tư: Nhà đầu tư có thể mua các loại chứng khoán khác nhau để đa dạng hóa danh mục đầu tư của mình. 
• Linh hoạt và dễ tiếp cận: thị trường chứng khoán Việt Nam có nhiều công ty chứng khoán và sàn giao dịch mang lại cho nhà đầu tư nhiều lựa chọn. Nhờ công nghệ phát triển, việc tiếp cận và tham gia giao dịch chứng khoán ngày càng dễ dàng thông qua các nền tảng giao dịch trực tuyến.

Rủi ro 

• Rủi ro thị trường: Giá chứng khoán có thể thay đổi mạnh mẽ và khó dự đoán trước. Thị trường chứng khoán luôn chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố như: tình hình kinh tế, chính trị, tài chính và sự biến động của thị trường toàn cầu.
• Rủi ro thanh khoản: Một số chứng khoán có khối lượng giao dịch thấp và không dễ dàng để giao dịch khi cần mua hay bán. Điều này có thể làm giảm tính thanh khoản của danh mục đầu tư.
• Rủi ro công ty niêm yết: nhà đầu tư có thể đối mặt với rủi ro liên quan đến hoạt động kinh doanh, tài chính và quản lý của công ty của công ty niêm yết. Thông tin không minh bạch hoặc sự thay đổi bất ngờ trong công ty có thể ảnh hưởng đến giá chứng khoán và lợi nhuận của nhà đầu tư.
• Rủi ro hệ thống: Hệ thống giao dịch chứng khoán có thể gặp sự cố kỹ thuật gây ra sự gián đoạn hoặc mất kết nối. Điều này có thể ảnh hưởng đến khả năng thực hiện giao dịch và quản lý danh mục đầu tư.

Quy trình giao dịch chứng khoán và các bước tham gia thị trường

Quy trình giao dịch chứng khoán và các bước tham gia thị trường chứng khoán bao gồm các giai đoạn và hoạt động sau:

1.Mở tài khoản giao dịch chứng khoán

• Liên hệ với một công ty chứng khoán (ví dụ như VPS, VNDirect,…) hoặc ngân hàng có dịch vụ môi giới chứng khoán.
• Điền đơn đăng ký mở tài khoản và cung cấp các thông tin cần thiết hoặc có thể tạo tài khoản chứng khoán trực tuyến.
• Hoàn tất các thủ tục và tiến hành xác minh danh tính.

2. Nạp tiền vào tài khoản

Chuyển khoản hoặc gửi tiền mặt vào tài khoản giao dịch chứng khoán.

3. Nghiên cứu và phân tích thị trường, cổ phiếu

• Theo dõi thông tin thị trường chứng khoán và các công ty niêm yết.
• Đọc báo cáo tài chính, tin tức và thông tin liên quan để đưa ra quyết định đầu tư.

4. Đặt lệnh mua/bán chứng khoán

Qua nền tảng giao dịch của công ty chứng khoán hoặc ngân hàng môi giới chứng khoán, bạn có thể nhập thông tin đặt lệnh như mã chứng khoán, loại lệnh, số lượng và giá.

5. Xác nhận giao dịch

• Sau khi đặt lệnh, hệ thống sẽ xử lý và gửi xác nhận về giao dịch.
• Xác nhận lệnh giao dịch bao gồm thông tin về mã chứng khoán, số lượng, giá và ngày thực hiện.

6. Thanh toán và xác nhận

• Nếu giao dịch thành công, tiền sẽ được trừ hoặc cộng vào tài khoản giao dịch chứng khoán tương ứng.
• Chứng khoán mua được sẽ được chuyển vào tài khoản của người mua.

7. Theo dõi và quản lý danh mục đầu tư

• Theo dõi diễn biến giá chứng khoán và tình hình đầu tư.
• Đưa ra các quyết định mua/bán, điều chỉnh danh mục đầu tư dựa trên chiến lược và mục tiêu đầu tư.

Kết luận

Trên đây là tổng hợp của Uptrend Việt Nam về những điều cơ bản cần biết trước khi đầu tư chứng khoán. Chứng khoán là một trong những kênh đầu tư tiềm năng và đang có xu hướng ngày càng phát triển. Để hiểu rõ hơn về chứng khoán và tham gia giao dịch, nhà đầu tư cần nắm vững các nguyên tắc, kiến thức giao dịch cơ bản, chuyên sâu, theo dõi thông tin kinh tế tài chính…Hiểu biết sâu về chứng khoán sẽ giúp nhà đầu tư đưa ra quyết định đầu tư thông minh và tối ưu hóa lợi nhuận của mình.